Από το ραντάρ και το τηλέτυπο στα δίκτια 5G και την ρομποτική
Μια αναδρομή στις τεχνολογικές και κοινωνικές εξελίξεις και τις επιπτώσεις στον άνθρωπο όπως την έζησε η πρώτη μεταπολεμική γενιά στην Ελλάδα.
Ένας μεγεθυντικός φακός να δούμε πτυχές του αιώνα που βιώνουμε
Όταν διαβάζει κανείς κείμενα των αρχαίων Ελλήνων σε ότι αφορά την φιλοσοφική σκέψη αλλά και την πολιτική, απορείς πως βασικοί προβληματισμοί της σημερινής εποχής προσομοιάζουν με τους προβληματισμούς και τον τρόπο σκέψης της εποχής εκείνης που διαχρονικά ξεπερνά τα 2.500 έτη.
Ωστόσο σε αντιδιαστολή με αυτή την διαχρονικότητα, οι εξελίξεις στην τεχνολογία που πραγματοποιούνται από το δεύτερο ήμισυ του 20 ου αιώνα, εμφανίζουν ρυθμό χιονοστιβάδας, και αποκαλύπτουν το βραχύβιο της κάθε φάσης τεχνολογικής εξέλιξης, τόσο που η κάθε γενιά δεν προλαβαίνει να εξοικειωθεί με τις αλλαγές αυτές , αλλά ούτε και να συνειδητοποιήσει τον δρόμο που διανύει ούτε και τις επιπτώσεις.
Όσο περνά ο χρόνος ο ρυθμός γίνεται ξέφρενος και οι επιπτώσεις αλλάζουν ακόμα και τον ίδιο τον άνθρωπο. Η θεωρία του Δαρβίνου στο γίγνεσθαι…
Αλώστε, πώς ο άνθρωπος να συμβιβαστεί με τον κίνδυνο ουσιαστικής αντικατάστασής του από την τεχνική νοημοσύνη και τα ρομπότ, σε πολλές δραστηριότητες, εξέλιξη που γίνεται αντιληπτή σαν απειλή την τελευταία εικοσαετία .
Ο στόχος αυτού του άρθρου είναι να καταδείξει ότι ο τρόπος αντιμετώπισης της επερχόμενης απειλής, είναι η επένδυση, στις ιδιαίτερες ανθρώπινες δεξιότητες που δεν μπορεί να ανταγωνιστεί η τεχνική νοημοσύνη που κατά πολλούς αποτελεί ευλογία και κατάρα μαζί.
Όπως το ανθρώπινο πνεύμα επέζησε διαχρονικά και παραμένει αναλλοίωτο, τόσο που δεν μπορείς να προσθέσεις ούτε να αφαιρέσεις ούτε ένα “και” στα περισσότερα κείμενα των Αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων και ιστορικών, μετά από 2500 έτη εξέλιξης, το ίδιο και πολλές ανθρώπινες δεξιότητες δεν θα μπορέσουν να αντικατασταθούν από τις δεξιότητες των ρομπότ και της τεχνικής νοημοσύνης.
Η απόσταση που καλύφθηκε από την μεταπολεμική περίοδο ανάπτυξης μέχρι σήμερα προξενεί ίλιγγο και δεν μπορώ να συνειδητοποιήσω αν η πρώτη μεταπολεμική γενιά μπορεί να θεωρηθεί προνομιούχα γιατί βίωσε την θεαματική αυτή τεχνολογική εξέλιξη ή εάν οι γενιές που ακολουθούν θα είναι περισσότερο προνομιούχες, ή θα αντιμετωπίσουν αμφιλεγόμενες δραματικές κοινωνικές προκλήσεις, από αυτά που θα ακολουθήσουν.
Μία επιφανειακή πλοήγηση μέσα από μερικά χαρακτηριστικά βιώματα της μεταπολεμικής γενιάς με τα μάτια ενός νεαρού παιδιού που μεγαλώνει ανδρώνεται και ολοκληρώνει την ζωή του στην Ελλάδα, σε αυτό το διάστημα, ίσως βοηθήσει να συνειδητοποιήσουμε την απόσταση που διανύσαμε και να δώσει τροφή για σκέψη και παραγωγικό προβληματισμό.
Αποτελεί γεγονός ότι οι κοινωνικές αλλαγές στις αρχές του 20 αιώνα δεν επηρεάστηκαν τόσο από τεχνολογικές εξελίξεις, ήταν κυρίως αποτέλεσμα γεωπολιτικών συγκρούσεων, και η όποια τεχνολογική εξέλιξη γινόταν με κίνητρο τον πόλεμο, πχ, ραντάρ, ατομική ενέργεια και πυραυλική τεχνολογία που μας οδήγησε στο διάστημα.
Οι νικητές έγγραψαν την ιστορία και αυτοί δημιούργησαν τις κοινωνικές εξελίξεις, οι τεχνολογικές εξελίξεις που ξεκίνησαν την χιονοστιβάδα των μεγάλων και ταχύρρυθμων αλλαγών ξεκίνησαν το δεύτερο ήμισυ του 20ου αιώνα.
Η εκπαίδευση είναι πρώτη και περισσότερο πρόσφορη περιοχή που ο νέος άνθρωπος μπορεί να θυμηθεί και να συνάγει συμπεράσματα.
Ας θυμηθούμε λίγο την δημόσια εκπαίδευση τα πρώτα χρόνια της μεταπολεμικής Ελλάδας.
Εκτός λίγων εξαιρέσεων, η συνδιδασκαλία τριών τάξεων σε μία αίθουσα, επικρατούσε στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση στο δημόσιο, γεγονός το οποίο φαίνεται αδιανόητο, την σημερινή εποχή, που οι τάξεις των 30 μαθητών θεωρούνται υπερπληθείς.
Η συνδιδασκαλία ήταν τότε καθεστώς.
Η δεκαετία του 1950 έθεσε τις βάσεις για την ανάπτυξης της μεταπολεμικής βιομηχανίας στην Ελλάδα, χωρίς η τεχνολογία να παίζει ιδιαίτερο ρόλο.
Αναπόφευκτα η δεκαετία επηρεάστηκε από τις μεταπολεμικές αντιφατικές διεργασίες, πχ σχέδιο Μάρσαλ και Αμερικανική βοήθεια για την αποκατάσταση των καταστροφών του πολέμου, από την μία πλευρά και το Κυπριακό με συγκρούσεις με την Αγγλία από την άλλη. κλπ.
Ενώ η μια γενιά ακόμα θυμόταν την Αγγλία του Β Παγκοσμίου Πολέμου και τις πληγές του εμφύλιου, η νέα γενιά εμβολιαζόταν από την Αμερικάνικη επιρροή,δηλαδή, αλλαγή φρουράς.
Δραματική μεταστροφή από την συμμαχία του Β παγκοσμίου πολέμου στην εκτέλεση των μαχητών της ΕΟΚΑ που πολεμούσαν για ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, όπως Καραολή και Δημητρίου για τους οποίους τα μαθητούδια γύρναγαν στους δρόμους να μαζέψουν υπογραφές να μην εκτελεστούν και όμως εκτελέστηκαν, με αυτόν τον τρόπο, σφραγίστηκε το ουσιαστικό τέλος της Βρετανικής επιρροής στην Ελλάδα για πολλά χρόνια.
Αυτές οι αλλαγές πραγματοποιούνταν ταυτόχρονα με την εκβιομηχάνιση της μεταπολεμικής Ελλάδας.
Στα μάτια της τότε νέας γενιάς, η αλλαγή γινόταν αντιληπτή με την εξαφάνιση του πρασίνου στους λόφους της Αθήνας και την εμφάνιση των πρώτων πολυκατοικιών που εξαφάνιζαν τις όμορφες μονοκατοικίες, τις αυλές με τις κληματαριές, τις ελεύθερες αλάνες που τα παιδία έπαιζαν ασταμάτητα.
Ευτυχώς παρέμειναν οι καλοκαιρινοί κινηματογράφοι που ήταν στις δόξες τους, και μαζί με αυτούς οι ευωδιές από το αγιόκλημα.
Με την ανάπτυξη ήρθε η αστυφιλία και η μετανάστευση, οι οικιακοί βοηθοί, με τα κορίτσια από τα Ελληνικά χωριά καθώς και οι φοιτητές από την επαρχεία και τα εργατικά χέρια που όλα μαζί αποξένωσαν τα χωριά από τους νέους και από τις αγροτικές δραστηριότητες.
Στην Ελλάδα μια νέα αστική τάξη άρχισε να δημιουργείται που προσπάθησε να μιμηθεί τις δυτικέςκοινωνίες, με αποτέλεσμα να δόση την ευκαιρία σε σύγχρονους , της εποχής χρονογράφους και γελοιογράφους να διακωμωδήσουν την εποχή για τον σουσουδισμό της, και να προβάλουν την εικόνα της Ελλάδας σαν ψωροκώσταινας.
Η διακωμώδηση αυτή ίσως να μην επηρέασε την γενιά τόσο όσο η διαφθορά που επέτρεψαν να αναπτυχθεί, το σχέδιο Μάρσαλ και αργότερα οι επιδοτήσεις και χρηματοδοτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης λόγω της έλλειψης ικανής υποδομής για την διαχείριση της βοήθειας αυτής .
Ταυτόχρονα γιγαντώθηκε και η Ελληνική ναυτιλία ξεφεύγοντας τον εναγκαλισμό του Ελληνικού δημοσίου και του κρατισμού που αναπόφευκτα δημιουργείτο λόγω της έλλειψης υποδομής στον ιδιωτικό τομέα.
Η νεολαία της γενιάς της μεταπολεμικής Ελλάδας βίωσε την ανάπτυξη ξεκινώντας από την βελτιωμένη δευτεροβάθμια εκπαίδευση που απελευθερώθηκε από την τριτοκοσμική συνδιδασκαλία του δημοτικού. ,
Για πρώτη φορά εκτίθεται η Ελληνική αστική τάξη και η νεολαία στην αναβαθμισμένη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
Με τον ορισμό αναβαθμισμένη εκπαίδευση εννοείται το επίπεδο εκπαίδευσης που επιτρέπει την διάδοση της Ελληνικής και διεθνούς κουλτούρας ,τέχνης, λογοτεχνίας, ποίησης, θεάτρου, επιστήμης, που είχαν προσωρινά κατασταλεί κατά την περίοδο του Β παγκοσμίου πολέμου αλλά και του εμφυλίου.
Η περίοδος της εικοσαετίας 1960-70 ήταν εξαιρετικά σημαντική για την αφύπνιση της Μεταπολεμικής κοινωνίας παρά τα δραματικά γεγονότα που συνέβησαν. Ήταν οι δεκαετίες που ιστορικά έφερναν στην επιφάνια την πραγματικότητα και την άφησε να εκφραστεί προετοιμάζοντας την κάθαρση, από πολιτικής και ιστορικής πλευράς.
Από την εικοσαετία αυτή άρχισαν να εμφανίζονται, τα πρώτα σημάδια της χιονοστιβάδας των τεχνολογικών εξελίξεων που θα ακολουθούσε
Η περίοδος αυτή λειτούργησε σαν πλατφόρμα για την προσαρμογή στην επερχόμενη Τρίτη βιομηχανική επανάσταση. Από το ραντάρ του Β παγκόσμιου πολέμου και του τηλεφώνου του προηγούμενου αιώνα βαδίζουμε στην εποχή της τηλεόρασης, και της εισαγωγής των πρώτων ηλεκτρονικών υπολογιστών στο κράτος και τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες των τραπεζών. Ήταν όμως μόνο μία εισαγωγή, κανείς ακόμα δεν είχε φανταστεί την ταχύτητα με την οποία θα εξελισσόντουσαν τα τεχνικοοικονομικά γεγονότα ούτε οι επιπτώσεις που θα είχε η ραγδαία ανάπτυξη στον κόσμο.
Η νεολαία της μεταπολεμικής Ελλάδας βρέθηκε στα πρώτα βήματα της 3ης βιομηχανικής επανάστασης χωρίς να μπορεί να φανταστεί τις αλλαγές βασικών αρχών της οικονομίας, των κοινωνικών επιπτώσεων στο χώρο της εργασίας στο χώρο της εκπαίδευσης ιδιαίτερα στη τριτοβάθμιά εκπαίδευση, στην σημασία της, την σημασία της εξειδίκευσης αλλά και σε άλλους τομείς όπως η άμυνα, οι μεταφορές και περισσότερο ακόμα στην σημασία της πληροφορίας σαν εργαλείο διοίκησης.
Με κανένα τρόπο δεν θα μπορούσε η νεολαία αυτή να συνειδητοποιήσει τις επερχόμενες αλλαγές στα γεωπολιτικά, κλιματολογικά ενεργειακά μεταναστευτικά, πολύ δε περισσότερο στη σημασία διαχείρισης των προβλημάτων αυτών.
Χρειάστηκαν είκοσι έως τριάντα ακόμα χρόνια για να περάσουμε στην εφαρμογή της 3ης βιομηχανικής επανάστασης και ακόμα δεν καταφέραμε να ελέγξουμε, ικανοποιητικά, τις νέες μεθοδολογίες που μας επιβάλουν τα μέσα και η τεχνολογία που μας προσφέρεται.
Η πρώτη μεταπολεμική γενιά, στην φάση αυτή, μας τελείωσε και πεθαίνει χωρίς ουσιαστικά να πέτυχε να εφαρμόσει ολοκληρωτικά, ούτε και να γευτεί τα θετικά αποτελέσματα της 3ης βιομηχανικής επανάστασης, απέτυχε γιατί δεν εφάρμοσε πολιτικές που θα της επέτρεπαν να προσαρμόσει την κοινωνία σε βασικά θέματα όπως την σωστή αξιοποίηση των πόρων, την μείωση της μόλυνσης του περιβάλλοντος την εξάλειψη της ανεργίας, την μείωση της οικολογικής καταστροφής, την εξομάλυνση των εθνικών συγκρούσεων, την επιβολή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων παγκόσμια, την ρύθμιση των μεταναστευτικών μετακινήσεων, την ρύθμιση των αποκλίσεων μεταξύ πλουσίων και φτωχών κλπ Το μόνο που πέτυχε η γενιά αυτή ήταν να ανοίξει ένα δρόμο πρωτοπορίας, σαν τους παλιούς εξερευνητές. Ανακαλύψαμε μία ήπειρο και δεν την αξιοποιήσαμε.
Δεν νομίζω ότι τα μέσα που μας έδωσε η 3η βιομηχανική επανάσταση και η τεχνολογία που διαθέτει δεν ήταν επαρκή, για να πραγματοποιήσουμε πρόοδο στους παραπάνω τομείς, έλειψε όμως η βούληση της γενιάς που φεύγει.
Τα αφήσαμε όλα στην δεύτερη μεταπολεμική γενιά και αυτή ήρθε μαζί με την ανατολή της 4η Βιομηχανικής επανάσταση.
Τα αφήσαμε στην επανάσταση της τεχνικής νοημοσύνης, των ρομπότ και των μεγάλων ταχυτήτων των δικτύων 5G, που μας χτύπησε την πόρτα, δηλαδή της τεχνολογίας που ήδη μας προσφέρει τα οχήματα χωρίς οδηγούς, την διαθεσιμότητα πληροφοριών μεγάλου όγκου (big data), την δυνατότητα αυτό-βελτίωσης των μηχανών, της επέμβασης της ρομποτικής σε ιατρικές εγχειρίσεις, την ικανότητα εφαρμογής προσομοιώσεων με άπειρες συνθήκες πραγματικής λειτουργίας μηχανισμών και συστημάτων και γενικά την ανάπτυξη συμπληρωματικών δεξιοτήτων του ανθρώπου που δεν παύουν να ανταγωνίζονται τον άνθρωπο σε αρκετές δραστηριώτητες.
Θα μπορέσει άραγε ο άνθρωπος να αξιοποιήσει τα εργαλεία αυτά, ή, όπως οι προηγούμενες γενιές, θα τα μετατρέψει σε όπλα καταστροφής;
Αυτό είναι το ερώτημα όσο και αν φαίνεται κοινότυπο.
Οι πρώτες εφαρμογές της 4ης βιομηχανικής επανάστασης φαίνεται να αξιοποιούνται περισσότερο στις μεταφορές, στην αυτοκίνητoβιομηχανία, τα drowns, την βαριά βιομηχανία, τις κατασκευές, τα πλαστικά, ιατρικά και άλλα μηχανήματα, κλπ.
Η σημαντική διαφορά που προστίθεται στους αυτοματισμούς της 3ης βιομηχανικής επανάστασης είναι η δυνατότητα επικοινωνίας μεταξύ μηχανών που προσφέρουν τα δίκτυα 5G, και η επιπλέον δυνατότητα επεξεργασίας μεγάλων όγκων πληροφοριών μας που μας φέρνει πιο κοντά στην τεχνική νοημοσύνη.
Η πραγματική όμως πρόκληση είναι η ανάγκη προσαρμογής της κοινωνίας και της ίδιας της ανθρώπινης προσωπικότητας στην νέα τεχνολογία.
Είναι φυσικό η κάθε γενιά να θεωρεί την αλλαγή που βιώνει ως μοναδική και πιο διαφορετική από κάθε προηγούμενη. Αυτή τη φορά πρέπει να προβλέψουμε καλύτερα τον αντίκτυπο της 4ης Βιομηχανικής επανάστασης κυρίως στην απασχόληση διότι αυτή τη φορά θα υπάρξει όντος σημαντική διαφορά. Η διαφορά αυτή θα είναι πιο έντονη στην απασχόληση, ιδιαίτερα την πρώτη περίοδο που θα δημιουργηθεί μεγάλη ανεργία και αναστάτωση, παρά την αναμενόμενη αύξηση της παραγωγικότητας.
Αυτό το πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπισθεί με την αξιοποίηση, από τον ίδιο τον άνθρωπο, των ανθρωπίνων χαρακτηριστικών και δεξιοτήτων που ποτέ δεν θα μπορέσουν να αποκτήσουν τα ρομπότ και οι υπολογιστές, όπως πχ η ανθρώπινη ικανότητα επίλυσης συνθέτων προβλημάτων, η κρίση, η δημιουργικότητα, η συνεργασία και ο συντονισμός, η συναισθηματική νοημοσύνη κλπ.
Η δεύτερη μεταπολεμική γενιά και αυτή που θα ακολουθήσει, πρέπει έγκαιρα να αναγνωρίσει τα νέα επαγγέλματα που θα αναδυθούν, ακολουθώντας τις αναμενόμενες κοινωνικές αλλαγές και συνέπειες όπως, η ανεργία, η αύξηση του μέσου όρου ηλικίας συνταξιοδότησης αλλά και η αύξηση του μέσου όρου ζωής, η αύξηση μετακινήσεων πληθυσμών και μεταναστευτικών ροών, η δυνατότητες εργασίας από το σπίτι ακόμα και η εργασία από άλλες χώρες, η έκρηξη του τουρισμού, κλπ
Ποιος θα είναι ο κόσμος του μέλλοντος τις επερχόμενες δεκαετίες; Ποια θα είναι τα καινούρια επαγγέλματα που θα βασίζονται σε αποκλειστικά ανθρώπινες δεξιότητες; Tι ανάγκες θα έχει η κοινωνία την εποχή των ρομπότ και της τεχνικής νοημοσύνης;
H αισιόδοξη πλευρά βλέπει την αύξηση της παραγωγικότητας από την λειτουργία των ρομπότ που αναγκάστηκα θα φορολογείται για να καλύπτει τις απώλειες σε εργατικές εισφορές και άλλες μορφές φορολογίας, μείωση της κατανάλωσης ενέργειας από μετακινήσεις για εργασία, περισσότερος ελεύθερες ώρες, αύξηση των αναγκών νοσηλείας, αύξηση των τουριστικών δραστηριοτήτων, αύξηση του επαγγελματικού αθλητισμού, αύξηση του αριθμού των ευφυών επιχειρήσεων, μετατροπή του αντικειμένου της δικηγορίας σε διαιτητές αστικών διενέξεων, αύξηση του αριθμού προσωπικών συνοδών και νοσηλευτών για άτομα μεγάλης ηλικίας, αύξηση εταιριών ΜΚΟ, αύξηση εκπαιδευτικών κάθε είδους, αύξηση προσωπικού ασφάλειας, αύξηση προσωπικού κοινωνικής πρόνοιας. Αύξηση ερευνητών και αναλυτών πληροφορικής, αύξηση προσωπικού διοίκησης επιχειρήσεων, ψυχολόγων κλπ
Αυτό απαιτεί πλήρη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και λόγω των ταχύρρυθμων μεταβολών θεσμοθέτηση της “δια βίου μάθησης”.
Είναι τόσο πολλά που θα μπορούσαν να ειπωθούν που ξεφεύγουν από τους στόχους αυτού του άρθρου.
Εδώ σταματά η αναφορά που μπορεί να γίνει για τις εμπειρίες που μπορεί να αφήσει σαν παρακαταθήκη η απερχόμενη γενιά στη επόμενη μαζί με τις εμπειρίες των προηγουμένων γενιών που πλούτησαν την ιστορία μέσα σε τρεις χιλιάδες χρόνια ιστορίας εξελίξεων αλλά και καταστροφών.
Τώρα, οι επιπτώσεις αποτυχίας μπορεί να αποβούν πολύ σοβαρότερες από μία Χιροσίμα. Οι κίνδυνοι είναι προ των πυλών. Ας χρησιμοποιήσουμε τα εργαλεία αυτά για σύγκληση και όχι ανταγωνισμό. Ας αξιοποιήσουμε τους πληθυσμούς για τις ανθρώπινες δεξιότητες τους το μυαλό τους και όχι σαν απλά εργατικά χέρια που θα είναι άχρηστα σε δέκα το πολύ είκοσι χρόνια. Πως?
Μα η απάντηση υπάρχει, εκπαίδευση για την αξιοποίηση ανθρωπίνων δεξιοτήτων.
ΝΚ
Times for Change 